Het Zwitserse farmaconcern Novartis is in Nederland in opspraak geraakt door de sterke prijsverhoging van een radioactief medicijn tegen een zeldzame vorm van kanker.
Het medicijn is grotendeels ontwikkeld in het Rotterdamse ziekenhuis Erasmus MC. Nadat Novartis het eigendomsrecht had verworven, is de prijs bijna verzesvoudigd. Het medicijn kost nu €92.000 per kuur, zo blijkt uit een publicatie in het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde.

Verontwaardiging
Ziekenhuizen en zorgverzekeraars zijn verontwaardigd over de prijsverhoging. Verzekeraars VGZ en CZ spreken van ‘vals spel’ en een ‘perverse’ prijsverhoging. Bestuursvoorzitter Ernst Kuipers van het Erasmus MC stelt dat Novartis ‘zich niets aantrekt van de maatschappelijke discussie over dure geneesmiddelen’. KWF Kankerbestrijding noemt de prijsverhoging ‘onacceptabel’.

Novartis stelt dat de prijsverhoging onder meer voortvloeit uit de strengere veiligheidseisen die gemoeid zijn met industriële productie van het tot voor kort experimentele medicijn. Bovendien maakt het bedrijf extra kosten door de wereldwijde registratie en toepassing van het middel. Ook zouden honderden miljoenen euro’s geïnvesteerd zijn in aanvullend onderzoek.

Discussie op scherp
De prijsverhoging zet de Nederlandse discussie over de medicijnprijzen opnieuw op scherp, zeker omdat Novartis een van de grootste en bekendste farmabedrijven ter wereld is. Vorig jaar ontstond ophef toen bleek dat het onbekende farmabedrijf Leadiant een geneesmiddel tegen een zeldzame stofwisselingsziekte vijftig keer zo duur had gemaakt. De kosten van medicijnen die ziekenhuizen verstrekken, zijn afgelopen jaren sterk gestegen – in 2017 met 9% tot €2,1 mrd.

Novartis verkreeg de rechten op het Rotterdamse medicijn door de overname van het Franse biotechbedrijf AAA begin vorig jaar. De Fransen hadden het het middel verkregen door de aankoop van een kleiner Nederlands biotechbedrijf, dat voortkomt uit het Erasmus MC.

Op korte termijn verandert er voor de Nederlandse patiënt overigens niets. Het Rotterdamse ziekenhuis kan het medicijn voorlopig zelf blijven maken voor patiënten in Nederland. Hoe lang dat het geval blijft, is niet duidelijk.

Alleenrecht verworven
Novartis en AAA verwierven voor het Rotterdamse medicijn de status van ‘weesgeneesmiddel’, waardoor ze de komende zeven tot tien jaar het alleenrecht op de verkoop hebben. Volgens het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde konden de farmabedrijven die bescherming vrij gemakkelijk verkrijgen dankzij onderzoek dat het Erasmus MC de afgelopen vijftien jaar heeft verricht.
Het middel – lutetium-octreotaat geheten – is bestemd voor patiënten met neuro-endocriene tumoren, een vorm van kanker die op verschillende plaatsen in het lichaam de kop kan opsteken. Het Erasmus MC heeft sinds het jaar 2000 meer dan 1500 patiënten met het medicijn behandeld. Onder hen was Steve Jobs, de inmiddels overleden topman van Apple. Novartis hoopt te bewijzen dat het middel ook effectief is tegen andere vormen van kanker, met name prostaatkanker.

Hoge winstmarge, laag rendement
PvdA-Kamerlid Lilianne Ploumen kondigde woensdag aan Kamervragen te gaan stellen. De prijsverhoging is volgens haar ‘niet uit te leggen’. Met hun initiatiefnota ‘Big Farma: Niet Gezond’ ageren de PvdA en andere linkse partijen al langer tegen farmaceutische bedrijven, die misbruik zouden maken van hun marketingkracht.
Critici wijzen vaak op de hoge winstmarges van farmabedrijven, in het geval van Novartis grofweg 30%. Anderen wijzen er daarentegen op dat het rendement op geïnvesteerd vermogen bij de producenten van geneesmiddelen al jaren daalt. In 2018 belandde het rendement op R&D-investeringen zelfs op een voorlopig dieptepunt van 1,9%.